آیا کسی که در اثر استفاده دارو مرتکب جرم شده فاقد مسئولیت است ؟
- مسئولیت در لغت به معنای موظف بودن به انجام امری است و مسئول کسی است که تعهدی در قبال دیگری به عهده دارد که اگر از ادای ان سرباز زنذ بازخواست می شود.
- از دیدگاه قانونی برخورداری از صفاتی مانند عقل ، بلوغ و اختیار شرط مسئولیت کیفری قلمداد می شود.همین مورد در ماده ۱۴۰ قانون مجازات اسلامی بیان شده است.
- همچنین در مواد ۱۴۶ و ۱۴۹ قانون مجازات با عنوان موانع مسئولیت کیفری بیان شده است که به مهمترین این موانع اشاره شده است.
- مضاف بر این مواد در موادی دیگر مانند تبصره ۲ ماده ۲۷۲ و بند ب ماده ۲۹۲ و تبصره های ۱ و ۲ ماده ۳۷۵ برخورداری از بلوغ و اختیار را در اعمال مجازات مرتکب در جرایم خاص شرط قرار داده است .
- بحثی که در اینجا مطرح است جنون و حالت های نزدیک به جنون است؛ جنون به معنی مصطلح کلمه عبارت است از افول تدریجی و برگشت ناپذیر حیات روانی انسان یعنی توانایی درک احساس و اختیار (جزای عمومی جلد دوم دکتر اردبیلی)
- جنون در ماده ۱۴۹ تعبیری عام دارد و به هر نابسامانی روانی شدید تلقی می شود . نظم اجتماعی اقتضا می کند که درباره این گروه از بزهکاران تدابیری در نظر گرفته شود که در ماده ۱۵۰ قانون مجازات اسلامی بدان پرداخته شده است.
- جنون به دو شرط از مجنون رفع مسئولیت می کند :
1- تقارن جنون
2- تلازم آن با جرم ؛ رفع مسئولیت کیفری از مجنون ، ابتلای جنون در زمان ارتکاب جرم است .
پاسخ به پرسش مطرح شده در خصوص استناد به اثر دارو به عنوان عامل رافع مسئولیت
♦ اطلاق کلمه جنون با شزوطی که بیان شده است رافع مسئولیت کیفری است اما شرایطی هم وجود دارد که نزدیک به جنون است و قوه ادراک و تمیز و اختیار را از انسان سلب می کند هر چند که جنون به معنای مذکور نباشد.
♦ بیماری هایی مانند ضعف عصاب یا خستگی روانی که معمولا تحت کنترل و درمان پزشک هستند و داروهای مختص به بیماری های عصاب و روان را مصرف می کنند، اصولا بر عقل و قوه تعقل ادمی اثر نمی گذارد بلکه فقط اختیار انسان را سست می کند و اراده او را در برابر کشش های درونی و خواهش های نفسانی ناپایدار می گرداند.شک نیست که این نوع بیماری ها به اندازه ای نیست که عنان اختیار را کاملا از اکف انسان بیرون برد و حس اخلاقی ضعیف موجب می شود که هیچ گاه از کردار خود احساس پشیمانی نکنند و در عرف دادگاه ها هم مسئول رفتار خود شناخته می شوند.
