دیه

در حقوق اسلامی و حقوق برخی از کشور ها، دیه به عنوان یک نوع جبران خسارت در پی درگیری‌ های خونی مطرح است.

دیه به معنای پرداخت جبران خسارت به خانواده یا وارثان قتیل یا زخمی است تا از دست دادن عمدی یا غیر عمدی فرد متضرر جبران شود.

این مفهوم در فرهنگ های مختلف و با توجه به شرایط جامعه متفاوت است، اما در اصول اسلامی و برخی دیگر از نظام‌ های حقوقی، دیه به عنوان یک ابزار قانونی جهت رسیدگی به پرونده‌ های جنایی و کمک به خانواده‌ های متضرر تعریف شده است.

در واقع این مفهوم به صورت قانونی در بسیاری از جوامع به عنوان یک راه حل جایگزین برای انتقام و قصاص از جنایت‌ ها به کار می‌رود.

در برخی از موارد، دیه می‌تواند موجب کاهش تعداد جنایات و اصلاح رفتار افراد شود، در حالی که در برخی موارد دیگر ممکن است باعث ناعدالتی و تضییع حقوق قربانیان گردد.

بر این اساس در ماده ۴۴۸ قانون مجازات اسلامی ذکر شده است که:

“دیه مقدر، مال معینی است که در شرع مقدس، به سبب جنایت غیر عمدی بر نفس، عضو، یا منفعت، یا جنایت عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد، مقرر شده است.”

با توجه به این تعاریف می‌توان گفت، در صورتی که جرایم غیر عمدی مثل تصادف، موجب آسیب به جان، اعضای بدن و منافع دیگری شود، میزانی دیه به حکم شرع تعیین می‌شود که مجرم باید به شخص بزه دیده و یا ورثه او پرداخت کند. 

در ادامه به جزئیات دیه و میزان آن می‌پردازیم.

نرخ دیه سال ۱۴۰۳ چقدر است؟

قیمت دیه در هر سال، با توجه به تورمی که وجود دارد، متفاوت با سال قبل است. نرخ قیمت دیه کامل انسان در هر سال، با نظر کارشناسان و با توجه به درصد تورمی که از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام می‌گردد، تعیین شده و پس از موافقت رئیس قوه قضاییه، به اطلاع عموم می‌رسد.

لذا با ابلاغ رئیس قوه قضائیه به همه واحد های قضایی و دادسراهای سراسر کشور، نرخ دیه کامل مرد در ماه غیرحرام، به نسبت سال جاری بیش از ۳۳ درصد افزایش یافته و از ۹۰۰ میلیون تومان به یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان رسیده است.

لازم به ذکر است که بدانید دیه مرد با زن تفاوت هایی به همراه دارد.

در قانون مجازات اسلامی دیه قتل مردان دوبرابر زنان در نظر گرفته شده است. البته این قانون زمانی اجرا می‌شود که مبلغ دیه بیش از یک سوم دیه کامل باشد و در مواردی که دیه کمتر از یک سوم دیه کامل است، میان دیه زن و مرد، تفاوتی وجود نخواهد داشت.

به بیان دیگر و مطابق مواد ۵۶۰ و ۵۶۲ قانون مجازات اسلامی، اگر آسیب و صدمات منجر به فوت و یا نقص عضو گردد، میزان دیه زن نصف دیه مرد محاسبه می‌شود. در شرایطی که صدمه از نوع جراحات منتهی به زوال منافع یا نقص عضو نگردد، در این صورت تفاوتی میان زن و مرد نبوده و دیه و ارش زن حتی در صورتی که بیش از ثلث باشد، نصف نمی‌شود و با دیه مرد مساوی است.

دیه در ماه حرام

مبلغ دیه نفس، در صورتی هم صدمه و هم فوت در یکی از ماه های محرم، رجب، ذی القعده و ذی الحجه (موسوم به ماه های حرام) اتفاق بیفتد، یک سوم به میزان دیه اعم از اینکه مقتول زن باشد یا مرد اضافه می شود (اصطلاحا «تغلیظ» می شود). 

بنابراین در صورت وجود شرایط تغلیظ، میزان دیه نفس مرد مسلمان در سال ۱۴۰۳ یک میلیارد و ششصد میلیون تومان خواهد بود.

لذا اگر کسی در ماه عادی صدمه ببیند ولی در ماه حرام فوت شود، میزان دیه عادی بدون افزایش سهم ۱/۳ ماه حرام پرداخت می‌گردد. ولی اگر هر دوی آسیب و فوت در ماه حرام صورت گیرد، دیه تشدید شده و مطابق نرخ ماه حرام پرداخت خواهد شد. 

جدول دیه

ابتدا لازم است بدانید که در محاسبه دیه، معمولا دادگاه مبلغ را به صورت درصدی از دیه انسان کامل تعیین می‌کند و برای محاسبه دیه کافی است تا آن را با توجه به دیه کامل 1403 محاسبه کنیم.

میزان دیه در قانون اسلامی برای موارد مختلف (قتل نفس، نقص عضو و...) به طور جداگانه تعیین شده است.

برای تعیین میزان دیه، ابتدا باید نوع شکستگی و میزان آسیب وارد شده توسط کارشناسان و پزشک قانونی مشخص شود. سپس، با توجه به نرخ دیه در سال جاری، دیه تعیین می‌شود.

جدول میزان دیه سال ۱۴۰۳ به صورت کامل در ادامه آورده شده‌ است:

باید توجه داشته باشید که معمولا هنگام محاسبه دیه، دادگاه مبلغ را به شکل درصدی از دیه کامل انسان تعیین می‌کند و آن را با توجه به نرخ دیه در آن سال مورد محاسبه قرار می‌دهد.

ارش و محاسبه انواع جراحت وارد شده به سر و صورت و بدن

ارش در حقوق به معنای غرامت یا دیه‌ای است که مقدار آن در شرع یا قانون مشخص نشده و توسط قاضی تعیین می‌شود. به عبارت دیگر، ارش برای جبران خساراتی است که به جان یا سلامتی انسان وارد می‌شود و دیه مقدر برای آن وجود ندارد.

انواع ارش به شرح زیر می‌باشد:

اهمیت نرخ دیه در تعیین حق بیمه پایه شخص ثالث

نرخ دیه یکی از عوامل اصلی در تعیین حق بیمه پایه شخص ثالث است. به طور خلاصه، دیه مبلغی است که طبق قانون به عنوان غرامت به خانواده فرد فوت شده در اثر جنایت یا شبه جنایت پرداخت می شود.

 از آن جایی که بیمه شخص ثالث موظف به پرداخت دیه به اشخاص ثالثی است که در اثر حادثه رانندگی فوت یا مجروح می شوند، نرخ دیه به طور مستقیم بر میزان تعهد مالی شرکت بیمه و در نتیجه حق بیمه پایه تاثیر می گذارد.

سال 1403، سقف تعهدات مالی بیمه شخص ثالث برای خسارات مالی به 40 میلیون تومان افزایش یافته است. به این معنی که اگر در یک حادثه رانندگی، خسارت مالی وارد شده به طرف ثالث حداکثر 40 میلیون تومان باشد، نیازی به گزارش به مقامات انتظامی و کروکی پلیس نیست و شرکت بیمه خسارت را به طور کامل جبران خواهد کرد.

البته این امر به شرایطی نیس بستگی دارد:

• خسارت مالی رخ داده تا مبلغ 40 میلیون تومان باشد.

• هر دو طرف دارای گواهی‌نامه باشند.

• خسارت جانی اتفاق نیفتاده باشد.

افزایش سقف تعهدات مالی بیمه شخص ثالث در سال 1403 خبر بسیار خوبی برای رانندگان است. این موضوع به رانندگان آرامش خاطر بیشتری در رانندگی و اطمینان از جبران خسارات مالی در صورت بروز حادثه می‌دهد. به یاد داشته باشید که داشتن بیمه شخص ثالث معتبر برای تمامی رانندگان الزامی است.

دیه منافع اعضا چیست؟

گاهی به دلیل آسیبی که به اعضای بدن وارد می شود منفعت آن عضو از بین می رود ولی آن عضو سر جای خود هست و به حیات خود ادامه می دهد مانند:

این که فردی در دعوا بر اثر ضربه ای به سر، بیناییش ذیل می‌شود یا کاملاً از بین می‌رود، در این صورت چشم کارایی خود را است دست داده ولی به حیات خود ادامه می‌دهد و سر جای خود باقی می‌ماند. در اینجا از بين بردن بينايي هر دو چشم ديه كامل و از بين بردن بينايي يك چشم نصف ديه كامل دارد:

1.  كاهش بينايي، در صورتي كه مقدار آن قابل تشخيص باشد به همان نسبت ديه دارد و چنانچه قابل تشخيص نباشد، موجب ارش است.

2.  از بين بردن بينايي چشم كسي كه فقط يك چشم بينا دارد و چشم ديگرش نابيناي مادرزادي بوده و يا در اثر علل غير جنايي از بين رفته باشد، موجب ديه كامل است لكن اگر چشم ديگرش را در اثر قصاص يا جنايتي كه استحقاق ديه آن را داشته است، از دست داده باشد، ديه چشم بينا، نصف ديه كامل مي باشد.

3.  از بين بردن يا بيرون آوردن چشم از حدقه فقط يك ديه دارد و از بين رفتن بينايي، ديه ديگري ندارد لكن اگر در اثر صدمه ديگري مانند شكستن سر، بينايي نيز از بين برود يا نقصان يابد، هركدام حسب مورد ديه يا ارش جداگانه دارد.

 همینطور در مورد گوش و شنوایی و زبان و چشایی و بینی و بویای در این صورت مرتکب و مجرم لازم نیست که دیه کل آن عضو را پرداخت کند و مطابق قواعدی که در متن این مقاله خواهد آمد ملزم به پرداخت دیه منافع اعضای بدن است.

لذا دیه منافع اعضا به پولی گفته می‌شود که در صورت آسیب دیدن عضوی از بدن و از بین رفتن منافع آن عضو، به فرد آسیب دیده تعلق می‌گیرد.

تفاوت دیه منافع اعضا با دیه نفس یا دیه عضو در این است که در دیه نفس یا دیه عضو، عضو به طور کامل از بین رفته است،  اما در دیه منافع اعضا، عضو سالم باقی مانده اما کارایی خود را از دست داده است.

دیه جنین چیست؟

دیه جنین مبلغی است که در صورت سقط جنین یا فوت او در اثر ضربات یا جراحات وارده به مادر، به ولی یا صاحب حق او پرداخت می‌شود. ديه سقط جنين به ترتيب ذيل است:

• نطفه اي كه در رحم مستقر شده است، دو صدم ديه كامل

• علقه كه در آن جنين به صورت خون بسته در مي آيد، چهار صدم ديه كامل

•  مضغه كه در آن جنين به صورت توده گوشتي در مي آيد، شش صدم ديه كامل

• عظام كه در آن جنين به صورت استخوان درآمده لكن هنوز گوشت روییده نشده است، هشت صدم ديه كامل

• جنيني كه گوشت و استخوان بندي آن تمام شده ولي روح در آن دمیده نشده است يك دهم ديه كامل

•  ديه جنيني كه روح در آن دميده شده است اگر پسر باشد، ديه كامل و اگر دختر باشد نصف آن و اگر مشتبه باشد، سه چهارم ديه كامل.

1.  هرگاه در اثر جنايت وارد بر مادر، جنين از بين برود، علاوه بر ديه يا ارش جنايت بر مادر، ديه جنين نيز در هر مرحله اي از رشد كه باشد پرداخت مي شود.

2. هرگاه زني جنين خود را، در هر مرحله ای كه باشد، به عمد، شبه عمد يا خطاء از بين ببرد، ديه جنين، حسب مورد توسط مرتكب يا عاقله او پرداخت ميشود.

3. هرگاه چند جنين در يك رحم باشند سقط هريك از آنها، ديه جداگانه دارد.

4. ديه اعضاء و ديگر صدمات وارد بر جنين در مرحله اي كه استخوان بندي آن كامل شده ولي روح در آن دمیده نشده است به نسبت ديه جنين در اين مرحله محاسبه مي گردد و بعد از دمیده شدن روح، حسب جنسيت جنين، ديه محاسبه مي شود و چنانچه براثر همان جنايت جنين از بين برود، فقط ديه جنين پرداخت ميشود.

5. هرگاه در اثر جنايت و يا صدمه، چيزي از زن سقط شود كه به تشخيص کارشناس مورد وثوق، منشأ انسان بودن آن ثابت نگردد، ديه و ارش ندارد لكن اگر در اثر آن، صدمه اي بر مادر وارد گردد، حسب مورد ديه يا ارش تعيين می‌شود.

سخن پایانی: 

دریافت دیه یک حق قانونی است. با انتخاب یک وکیل خوب، می توانید مبلغ کامل دیه را دریافت کنید و خسارت های وارد شده به خود را جبران کنید.

انتخاب وکیل در کارهای حقوقی، یکی از مهم ترین تصمیماتی است که باید توسط مدعی خصوصی یا اولیای دم گرفته شود. زیرا یک وکیل با تجربه می تواند به خوبی از حقوق شما دفاع کند و شانس شما را برای دریافت مبلغ کامل دیه افزایش دهد.